Op donderdag 11 april publiceerde de Inspectie Justitie en Veiligheid haar rapport ‘minder branden, minders slachtoffers en minder schade?’, waarmee zij onderzoek heeft gedaan naar de effecten van het programma Brandveilig Leven.
Dit programma is voor de brandweer een belangrijk instrument om in te zetten bij het voorkomen van en het kunnen handelen tijdens brand. Bijvoorbeeld door een gedragsverandering te realiseren op het gebied van brandveiligheid of het vergroten van het brandveiligheidsbewustzijn.
“Onze activiteiten op het gebied van Brandveilig leven zetten we voort en geven we mede met de aanbevelingen van de inspectie een extra impuls.”
Onderzoek
De Inspectie onderzocht hiervoor afgelopen jaar acht veiligheidsregio’s, hield verdiepende interviews en sprak met vertegenwoordigers van onder andere gemeenten om antwoord te geven op de vraag of de brandweer met het programma Brandveilig Leven daadwerkelijk een brandveilige(r) samenleving bereikt.
Nu het definitieve rapport er is, geeft Carolien Angevaren (portefeuillehouder brandveiligheid binnen de RCDV) haar blik op de conclusies en aanbevelingen en wat dit betekent voor het vakgebied brandveilig leven: “Ik zie dit rapport niet zozeer als een begin maar meer een bevestiging van een reeds ingezette koers. Ook de inspectie heeft vastgesteld dat het bewust maken van mensen van brandveilig gedrag bijdraagt aan ons doel minder brand, minder slachtoffers en minder schade. En dus een belangrijke taak van de brandweer is. Onze activiteiten op het gebied van Brandveilig leven zetten we daarom voort en geven we mede met de aanbevelingen van de inspectie een extra impuls.”
Zie Rapport: Minder brand minder slachtoffers en minder schade?
Zeven vragen aan Carolien Angevaren
- Het rapport laat ook zien dat er de afgelopen jaren stappen zijn gezet met brandveilig leven, maar dat er ook behoefte is aan meer landelijke samenhang en regie. Hoe zie jij dat?
Ik onderschrijf de conclusie van de inspectie dat we binnen brandveilig leven toe zijn aan een volgende stap. Er is in de afgelopen jaren veel energie en activiteit geweest in de regio’s op het gebied van brandveilig leven met bijbehorende mooie resultaten. Maar waar het nu om gaat is dat we door het samenbrengen van de diverse bestaande initiatieven de effectiviteit van onze boodschap te vergroten. Dat wil zeggen dat er duidelijke samenhang is wat resulteert in een eenduidige boodschap om de burger op een eenduidige manier te bereiken. Het helpt daarbij als we dit vanuit landelijke regie kunnen doen en er één duidelijke afzender is.
- Waarom is het zo belangrijk dat burgers bewust zijn van de risico’s rondom brandveiligheid en daar naar handelen?
Als je weet wat de risico’s zijn en de juiste acties kan uitvoeren als er brand is, dan redt dit levens. Het zit hem dus in de bewustwording. Als mensen zich bewust zijn van de risico’s, en ook weten hoe ze deze risico’s kunnen verminderen of uitsluiten dan is dat een belangrijke eerste stap. Als ze daarbij ook weten hoe ze moeten handelen om zichzelf in veiligheid te brengen, kunnen we persoonlijk leed maar ook schade voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan een fietsaccu die op de grond is gevallen en beschadigd is. Deze kan het nog prima doen. Maar de kans dat er kortsluiting ontstaat is toegenomen. Als mensen zich hiervan bewust zijn en er naar handelen door of een nieuwe fietsaccu te kopen of altijd in de buurt te blijven om een oogje in het zeil te houden terwijl de fiets wordt opgeladen, dan zorgt dit voor meer veiligheid.
- Het rapport verwijst naar technologische en maatschappelijke ontwikkelingen. Zijn de risico’s zoveel toegenomen voor burgers en hoe komt dat?
Ja, ik denk inderdaad dat de risico’s zijn toegenomen. Dat heeft diverse oorzaken. Als eerste onze moderne levensstijl met toegenomen gebruik van elektronica en technologie die brandgevaarlijk kunnen zijn bij verkeerd gebruik. Zoals bijvoorbeeld het gebruik van niet goedgekeurde oplaadkabels van buiten de EU waarbij de kans op kortsluiting veel groter is. Maar ook het gebruik van meer brandbare, bijvoorbeeld synthetische, materialen in woningen waardoor branden zich sneller ontwikkelen met meer rookontwikkeling -en verspreiding tot gevolg. Je ziet ook tegenwoordig dat er steeds meer mensen op minder ruimte wonen wat evacuatie en brandbestrijding complexer maakt. Of dat oudere en soms niet zelfredzame mensen langer zelfstandig wonen, maar daardoor in de knel komen als er brand is. En als laatste de klimaatverandering met extreme weersomstandigheden zoals hitte en droogte en de toegenomen kans op natuurbranden.
- De Inspectie concludeert dat de brandweer onvoldoende kan anticiperen op de laatste ontwikkelingen in de maatschappij. Onder andere omdat er geen duidelijke visie en doelstellingen zijn, herken je dat beeld?
Ik denk dat de realiteit wat complexer in elkaar steekt. Hoewel visie en doelstellingen altijd helpen, zijn er bij het anticiperen op de ontwikkelingen in de maatschappij nog twee andere zaken van belang. Allereerst het hoge tempo van de ontwikkelingen in die maatschappij en het überhaupt kunnen bijhouden van maatschappelijke trends en technologische vooruitgang die zich vertalen in nieuwe brandrisico’s. En als tweede dat de brandweer dat niet alleen kan en doet. Het heeft heel lang geduurd voordat er brandmelders in gebouwen werden opgehangen, terwijl de voordelen navenant zijn. Pas toen dit verplicht werd zagen we een significante stijging. Het gaat dus om het samenspel tussen regelgeving, de uitvoering en het menselijk gedrag. Daar zetten we grootste stappen mee. Want de doelstelling minder branden, minder slachtoffers en minder schade is onveranderd gebleven.
- Eén van de hoofdaanbevelingen is dat er meer kennisdeling en samenwerking plaats zou moeten vinden tussen de regio’s en landelijk, wat gaat er vanuit Brandweer Nederland gebeuren om dit te verbeteren?
We hebben als RCDV deze aanbeveling al eerder onderkend en besloten structureel te investeren in Brandveilig leven. Onder meer door het financieel mogelijk te maken dat er een landelijk regisseur komt. En ook een extra investering op het ontwikkelen en ondersteunen van publiekscampagnes. We omarmen de aanbeveling van de inspectie op dit punt dan ook volledig.
- De inspectie doet ook aanbevelingen over het toepassen van een eenvoudigere wijze van effectmeting om vast te kunnen stellen of Brandveilig Leven daadwerkelijk bijdraagt aan de doelstellingen van minder brand, minder slachtoffers en minder schade. In hoeverre acht je dit haalbaar?
Op de korte termijn meten wat de effecten van bewustwordingsacties en interventies zijn is denk ik vrij eenvoudig. Wat doe je morgen anders omdat je vandaag hebt geleerd wat je anders moet doen? Bijvoorbeeld door voorlichting vanuit de brandweer. Maar het meten van gedragsverandering op langere termijn is in mijn ogen veel ingewikkelder. Want hoe zorg je dat nieuw gedrag beklijft? En welke andere zaken kunnen van invloed geweest? Dit is een mooi vraagstuk om ons over te buigen maar niet eenvoudig.
- Het rapport is nu gepubliceerd en bevat positieve punten en aanbevelingen waar de brandweer mee aan de slag moet. Hoe nu verder?
Ik zie dit rapport niet zozeer als een begin maar meer een bevestiging van een reeds ingezette koers. Ook de inspectie heeft vastgesteld dat het bewust maken van mensen van brandveilig gedrag bijdraagt aan ons doel minder brand, minder slachtoffers en minder schade. En dus een belangrijke taak van de brandweer is. Onze activiteiten op het gebied van Bandveilig leven zetten we daarom voort en geven we mede met de aanbevelingen van de inspectie een extra impuls.
