Fred Heerink over onderzoek Karin Dangermond: “Heel mooi inzicht.”

Hoe gaan brandweermensen om met ingrijpende incidenten? Welke invloed heeft de brandweercultuur daar op? Dat onderzocht Karin Dangermond (NIPV), die vandaag promoveerde. “Het is een prachtig onderzoek, omdat Karin in staat is het goede gesprek te voeren. Brandweermensen hebben heel ruimhartig aangegeven wat hen bezig houdt”, zegt commandant Fred Heerink namens Brandweer Nederland.

Brandweermensen krijgen tijdens hun werk te maken met ingrijpende incidenten waarbij bijvoorbeeld slachtoffers overlijden of kinderen betrokken zijn. Dat kan grote impact hebben op individuele brandweermensen en op het collectief (brandweerploeg of -korps). Onderzoeker Karin Dangermond laat in haar promotieonderzoek zien dat informele collegiale steun cruciaal is voor het verwerken van deze incidenten. En dat humor hierbij een belangrijke rol speelt.

Collegiale steun

Bij het verwerken van ingrijpende incidenten geven brandweermensen de voorkeur aan informele collegiale steun binnen hun brandweerploeg of korps. Ze hoeven hun ervaringen en emoties dan niet uit te leggen, omdat ploegleden vergelijkbare ervaringen hebben. Bovendien is informele steun meer gericht op persoonlijke behoeften dan formele vormen van steun die binnen de brandweer worden geboden. Ook humor is van belang bij het verwerken van ingrijpende incidenten. Het kan de sociale cohesie, het groepsgevoel, in de ploeg versterken en de sfeer positief beïnvloeden. Voor brandweervrijwilligers is collegiale steun moeilijker te krijgen dan voor beroepsbrandweermensen, omdat zij minder vaak en langdurig samenwerken.

Het mooie is dat er erkenning is voor hoe collega’s elkaar helpen als zij indrukwekkende gebeurtenissen meemaken.

Positieve kant

Fred Heerink is directeur en commandant brandweer in de veiligheidsregio Drenthe en hij bekommert zich namens Brandweer Nederland onder andere over het welzijn van vrijwilligers. “Het rapport geeft een hele mooie inkijk in de brandweercultuur. Doordat Karin tussen de mensen staat, maar het onderwerp wel wetenschappelijk benadert.”

Kenmerk van de brandweercultuur is dat deze heel familiair is, zegt Heerink. “Wat we leren van dit onderzoek is dat dit dus een heel positieve kant heeft als het gaat om het verwerken van traumatische gebeurtenissen. De keerzijde is dat het ook wat gesloten kan zijn en dat de manier waarop humor wordt gebruikt ook minder toegankelijk is voor nieuwe mensen. Of dat je er van buitenaf wat vreemd tegenaan kan kijken.”
“Het mooie is dat er erkenning is voor hoe collega’s elkaar helpen als zij indrukwekkende gebeurtenissen meemaken. Het rapport helpt ons om daar waardering voor te hebben. En het helpt om de cultuur beter te leren begrijpen.”

Nazorg

Ingrijpende incidenten zijn onlosmakelijk met het brandweerwerk verbonden. De nazorg bestaat altijd uit een eerste gesprek met een collegiaal opvangteam. Afhankelijk van de gebeurtenis en de impact op mensen wordt bekeken of er meer gesprekken of extra aandacht nodig is. “Dan doen we standaard, omdat we niemand over het hoofd willen zien.”

Ook vooraf zou meer voorzichtigheid kunnen helpen, denkt Heerink. “Als brandweer maak je van alles mee, je kan het netvliesvervuiling noemen. Als het erop staat, gaat het er niet meer af. Maar misschien kunnen we wat voorzichtiger zijn met het blootstellen van brandweermensen aan dit soort situaties, door bijvoorbeeld niet de hele ploeg in een situatie te brengen.”

In sommige gevallen ontstaat bij mensen een post traumatische stress stoornis (PTSS). “Wat ik nu zie is dat er eigenlijk in alle veiligheidsregio’s in Nederland veel en meer erkenning is voor PTSS dan vroeger. En dat mensen daarin betere begeleiding krijgen. De effecten kunnen heel naar zijn. PTSS is niet erkend als beroepsziekte, maar we zijn wel heel erg aan het kijken hoe we goed beleid kunnen maken. Want als een gebeurtenis zo’n impact heeft op een brandweerman of -vrouw, dan moeten we ervoor zorgen dat deze persoon daarna een zo goed mogelijk leven heeft.”

Nederlandse publieksversie

Op 18 april verdedigde Dangermond haar proefschrift ‘Beyond tough appearances ‘The impact of fire service culture in the processing of critical incidents’ aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. Van het proefschrift is een Nederlandstalige publieksversie gemaakt: ‘Voorbij het stoere imago. De invloed van de brandweercultuur op de verwerking van ingrijpende incidenten’. Deze publieksversie is bedoeld om medewerkers van de brandweer en andere belangstellenden te informeren over de resultaten van het promotieonderzoek.

Zie ook ‘Voorbij het stoere imago: de brandweercultuur onderzocht’ op de NIPV-website. Hier vind je ook het proefschrift, de samenvatting en de publieksversie.