Gedragsonderzoek voor de landelijke rookmeldercampagne
Per 1 juli 2022 is de nieuwe wet van kracht die zegt dat er op elke verdieping minstens een rookmelder moet hangen in elke woning. Geen twijfel mogelijk dat daar een campagne voor moest komen. Natuurlijk waren er gelijk allerlei goede ideeën over hoe de boodschap te verspreiden die we al jaren verkondigen: rookmelders redden levens.
Rookmelders redden levens, dat weten we allemaal wel, maar wat is er eigenlijk precies voor nodig om ook echt voor elkaar te krijgen dat iedereen op 1 juli rookmelders heeft hangen? Hoe krijgen we dat voor elkaar?
Dit was een van de vragen die ontstond in de werkgroep ‘landelijke rookmeldercampagne’ bestaande uit vertegenwoordigers van de Nederlandse Brandwondenstichting, NIPV, Brandweer Nederland, BZK en de werkgroep gedragsverandering. Zij gingen op onderzoek uit om die vraag te beantwoorden!
Waarom gedragsonderzoek?
Gedragsverandering realiseren is een complexe opgave. Weten is namelijk nog geen doen. Wetenschappelijke inzichten leren ons dat mensen niet zomaar hun gedrag veranderen als we hen met enkel kennis in beweging proberen te krijgen. In de praktijk blijkt namelijk dat mensen vaak pas bewuste of rationele afwegingen maken als we een groot belang, ruim de tijd en bovendien voldoende energie en cognitieve capaciteit hebben.
Onszelf voorbereiden op een ernstige situatie, zoals een brand, is rationeel gezien van groot belang. Toch heeft nog niet iedereen een rookmelder in huis hangen. Brand is -gelukkig- een situatie waar we niet dagelijks mee geconfronteerd worden, maar dit zorgt er ook voor dat het ophangen van rookmelders niet altijd even hoog op de prioriteitenlijst staat.
Andere prikkels in onze omgeving eisen onze aandacht op. Bij de ontwikkeling van een effectieve campagnestrategie, moeten we dus goed rekening houden met alle factoren die van invloed zijn op het doelgedrag dat we voor ogen hebben.
Een valkuil bij de ontwikkeling van campagnestrategieën, is dat er in de praktijk nog vaak wordt uitgegaan van een rationeel mensbeeld, en minder rekening wordt gehouden met deze onbewuste factoren. Ook gaat een reclamebureau bij het ontwikkelen van campagnes vaak af op wat intuïtief goed voelt, of wordt er veel nadruk gelegd op een creatief, angstaanjagend of hip concept. Dit betekent echter nog geen effect op gedrag. In de praktijk zien we dat een aanpak waarin psychologische factoren worden meegenomen, effectiever is om daadwerkelijk gedrag te veranderen.
Het proces
De werkgroep besloot dat er voor het ontwikkelen van de campagne onderzoek nodig was en ging de samenwerking aan met het onderzoeksbureau D&B. Samen met D&B werd er een doelanalyse gedaan. Het doel van de campagne dat werd vastgesteld was tweeledig. Ten eerste moest de campagne de Nederlandse bevolking informeren dat huiseigenaren vanaf 1 juli 2022 verplicht zijn om in hun woning(en) rookmelders te hebben hangen op elke woonverdieping. Daarnaast moest de campagne woningeigenaren stimuleren om rookmelders op te hangen op elke woonverdieping in huis, bij voorkeur in de vluchtweg.
De kernboodschap van de campagne werd bepaald: Vanaf 1 juli 2022 moet in alle woningen op elke (woon)verdieping, bij voorkeur in de vluchtweg, een rookmelder hangen. Deze verplichting moet ervoor zorgen dat woningen veiliger worden.
Daarna werd het doelgedrag bepaald. Kort en krachtig. Van doelgedrag moet je een foto kunnen maken. Het gedrag dat wij van de particuliere woningeigenaren wensen is opgesplitst in de volgende gedraginge
- Inventariseren of je rookmelders hebt op iedere woonverdieping;
- Aanschaffen van rookmelders;
- Rookmelders (laten) ophangen op iedere woonverdieping in de vluchtweg.
De doelgroep werd bepaald: Particuliere woningeigenaren die een koophuis bezitten dat voor 2003 is gebouwd, en niet op iedere woonverdieping een gecertificeerde rookmelder hebben hangen. Dus eigenaar-bewoners van koopwoningen.
Daarna begon het onderzoek. D&B deed deskresearch, ze zochten naar relevante, wetenschappelijke en populaire literatuur met betrekking tot het aanschaffen en ophangen van rookmelders in de vluchtweg.
Ze deden interviews en interviewden vier experts, van de brandweer, de Nederlandse Brandwonden Stichting en onderzoekers op het gebied van veiligheidsgedrag, om aanvullend inzicht te krijgen in het probleem- en doelgedrag. Daarna is er vragenlijsten afgenomen onder de doelgroep eigenaar-bewoners. De vragenlijst werd beantwoord door 506 respondenten.
Na het verzamelen en analyseren van al deze informatie kon D&B stapsgewijs een gedragsstrategie bepalen. De werkgroep ‘landelijke rookmeldercampagne’ en gedragsverandering zijn erg blij met het resultaat van het onderzoek.
Als werkgroep zijn we blij en trots op het resultaat. De strategie vanuit het gedegen onderzoek door D&B was een waardevolle basis voor het reclamebureau Delta 3 voor het ontwikkelen van de mooie doelgerichte campagne voor de rookmelderplicht die we ondertussen allemaal kennen en volop delen via alle veiligheidsregio’s. Laat dit vooral een start zijn van de ontwikkeling van nog veel meer mooie campagnes die gebaseerd zijn op gedragsonderzoek.
Wil je meer weten over het onderzoek, neem dan contact met ons op.