Vrijwilligheid

Nu en in de toekomst

De pieper gaat. Melding woningbrand. Jan vliegt overeind en laat zijn avondeten voor wat het is. Hij springt op de fiets en haast zich naar de kazerne. Van alle kanten komen zijn collega’s toegesneld. Ze springen in de wagen, sirene aan en gaan…

Nog steeds zijn vrijwilligers de ruggengraat van de repressieve brandweer. Momenteel bestaat het repressieve brandweerpersoneel voor 80% uit vrijwilligers en voor 20% uit beroeps. In elk dorp en stad stond de gemeenschap vroeger garant voor het leveren van vrijwilligers aan het plaatselijke korps. Brandweervrijwilliger werd je voor het leven. Maar de samenleving verandert. Daarnaast is geconstateerd dat de rechtspositie van brandweervrijwilligers in Nederland in strijd is met Europese wet- en regelgeving en jurisprudentie.

Onder druk

Het kost regio’s de laatste jaren meer moeite om voldoende vrijwilligers te werven en te behouden, vooral op het platteland en langs onze landsgrenzen. Bovendien wonen en werken de mensen – in tegenstelling tot vroeger – niet altijd meer in dezelfde plaats. In de regio is het dan lastig om overdag mensen te vinden. Onze vrijwilligers zijn hooggekwalificeerd. De professionaliteit van een brandweervrijwilliger is even groot als die van de beroeps. Dat werkt drempelverhogend. Je ziet dat niet iedereen bereid is, of de tijd kan vinden, om een lang opleidingstraject te volgen. We verwachten veel van mensen en zij verbinden zich in het algemeen minder lang als vrijwilliger. Tegenwoordig wisselt men vaker van baan, maar ook de opleidingseisen zijn oorzaken van terugloop. Allemaal factoren die de inzet van vrijwilligers onder druk zetten. En daar moeten we iets mee.

We leveren met vrijwilligers goede brandweerzorg voor relatief weinig geld. Bovendien vinden we het heel belangrijk dat de brandweerzorg op deze wijze stevige ankers heeft in de samenleving. Er is veel waardering voor de huidige vrijwilligers, omdat het dicht bij de bevolking is georganiseerd. Dat moeten we zo houden.
Marco Out, portefeuillehouder vanuit het Veiligheidsberaad

Landelijk Programma Vrijwilligheid en Denktank

Op 8 juni 2018 heeft het Veiligheidsberaad opdracht gegeven aan de Raad van Brandweercommandanten (eind 2019 overgegaan in de Raad van Commandanten en Directeuren Veiligheidsregio (RCDV)) om een programma vrijwilligheid op te stellen, in samenwerking met de Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers, het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) en het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het programmaplan moet in de komende vier jaar leiden tot:

een betere inzet van vrijwilligers
bevordering van continuïteit van de inzet van vrijwilligers binnen het huidige bedrijfsmodel
bevorderen van het behoud van vrijwilligheid voor de brandweer in de toekomst

Daarnaast is in 2019 een Denktank gestart. Deze zoekt naar mogelijke oplossingen voor de problematiek rondom de rechtspositie van brandweervrijwilligers. Het programma Vrijwilligheid en de Denktank trekken uiteraard samen op.

Meer informatie over de denktank vind je op de website van het Veiligheidsberaad.

Ik ben ervan overtuigd dat de bereidheid om iets voor je medemens te doen, blijft. Maar de vorm waarop zal veranderen.
Fred Heerink

Aanpak

Regionaal commandant Fred Heerink is namens de Raad van Commandanten en Directeuren Veiligheidsregio (RCDV) Programmaleider Vrijwilligheid. Hij vertelt over de aanpak. ‘Het programma is op te splitsen in twee delen. Een eerste deel richt zich op het huidige stelsel en vanuit het hier en nu gaan we aan de slag met het verbeteren van de inzet van vrijwilligers bij de brandweer. We gaan informatie ophalen in de regio’s. Er zijn nu al voorbeelden van posten die heel creatief zijn in het werven van vrijwilligers. Ook doen we onderzoek bij andere maatschappelijke vrijwilligersorganisaties: hoe krijgen zij het voor elkaar om mensen te binden? En we kijken naar de organisatie van de vrijwillige brandweer in het buitenland. In Duitsland bijvoorbeeld hebben ze korpsen van wel zestig personen, terwijl er slechts twintig van hen voor repressieve taken worden ingezet. Het tweede deel richt zich op de toekomst en daar wordt het huidige stelsel kritisch tegen het licht gehouden.’

Stelsel onder de loep

Het huidige brandweerstelsel is gebaseerd op een mix van vrijwilligheid en beroepsbrandweer. Hierin hebben alle brandweermensen in principe dezelfde taken en opleidingsvereisten. Door Europese en internationale regelgeving en jurisprudentie blijkt dat de huidige situatie niet ongewijzigd in stand kan blijven. Het Veiligheidsberaad en de minister van JenV vinden het belangrijk hier een oplossing voor te vinden binnen de juridische kaders, met behoud van het voor de brandweerorganisatie in Nederland zo kenmerkende element van vrijwilligheid. Daarvoor is het traject van de Denktank ingericht. Vrijwilligheid is en blijft een belangrijk aspect van de Nederlandse samenleving en voor de brandweer in het bijzonder.